Қай автордың шығармасын оқысаң да, тіліңмен таңдай қақтырып, еріксіз иландыруы өз мекенінің тұрақты мен­та­­литетін шығармасына қосуы деп білеміз. Себебі өзі туып өскен өлкенің диалектикалық және эстетикалық алғышарттары өнер адамының іштей тілдесетін әлемі деп айтуға толық мүмкіндік бар, мысалы, өнер адамы ылғи сананың әрекетінде жүруі. Шы­ғар­машылық адамы саналық тұрғыдан белгілі бір ойдың (идея) жетегінде жүрсе, туған жерінің әдет-ғұрпы, салты секілді дәстүрдің жұрнағы бейсаналық тұрғыдан алдыңғы планға шығып кетуге толық мүмкіндігі бар. Бұл - өз елінің тамырынан айырылмай, керісінше тамырды бойлай тереңдеп бара жатқан адамдардың ғана қолынан келетін іс. Ежелгі антикалық заманның ақындарынан бастау алатын осы бір қулық бүгінгі біздің ұлттық әдебиетіміз бен мәдениетіміздің өркениетке апарар сара жолы деп алуымыз керек.                                         

Ақын өзі туып өскен мекеннің халқы мен то­пы­рағы арасындағы көпір, поэзияның құді­реттілігіде осында...

   Тарихын түгендеп, тамырын ұмытпаған елдің ең­сесі биік болары хақ. Сырдың бойын­да өркениет жайған қалалар, өмір сүрген даналар, әруақты бабалар - бүгінгі ұрпақ үшін ашылмаған жұмбақ, ше­шімі та­был­­ма­ған шежіре. Олардың құпиясына қа­нық ар­хе­ология саласының мамандары талай күр­меуі қиын күрделі түйіндерді тарқатып, құм ас­­тындағы тарихты жарыққа шығарып жүр. "Бұ­рынын білмеген елдің болашағы бұлың­ғыр" дейтін данагөй елдің ұрпақтары ғылыми тұрғыдан тари­хи-мәдени ескерткіш­терге мән беріп, олардың ас­та­рында жатқан аңыз-әп­саналардың сырын ашуға бел шеше кіріскен. Сонымен қатар, халық мойын­дап, ғалымдар бас иген тарихи орындар Елбасы­ның бастамасымен түгенделіп, бір жинаққа ен­гізілген болатын. Бұл да бір болашақ үшін жасал­ған игі шаралардың бірі десек артық емес.

Осы мәселелерді қаперіне алған Қызы­лор­да облыстық тарихи-өлкетану музейінің қызметкер­лері тың бастама көтерді. Олар Елбасының стра­тегиялық маңызға ие "Бола­шақ­қа бағдар: рухани жаңғыру" атты мақа­ласындағы "Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы" жобасы аясында облыс бой­ын­­ша жалпыұлттық қасиетті ны­сан­дар тізі­міне енген тарихи-мәдени ескерт­кіштерді наси­хаттау мақсатында телеэкспе­ди­­ция ұйым­дас­тырды. Бұл жоба республи­каның барлық өңірінде қолға алынып жатыр. Ал, Сыр өңірінің сыршыл тари­хын тануға экспедиция өкілдері Жаңақорған ай­мағынан бастағанды жөн санапты. Сапардың келесі кезегі өңірдің батысына қарай ойыспақ. Әуелі Жаңақорғандағы көне ескерткіштер мен тарихи орындарға аяқ бастық.

     Еңбек жолын мем­лекеттік қыз­метке арнап, осы саладан зейнет де­­малысына шық­­­қан сыр­бой­ы­лық Серік Құлмырзаев көпшілікке әдемі қартаюдың үлгі­сін көрсетіп ке­леді. Асқаралы алпыстың асуын­да биік белестерді бағындырған ар­да­гер спортшы гір тасын көтеруді зейнет жасына келгеннен кейін дағдыға айналдыра бастаған. 65 жастағы зейнеткердің спортпен шұғылданатын орны да қарапайым. Табиғат аясында жаттығуды қолға алған жанның осы бір хоббиі оны Әлем чемпионы етті.

Серік Қожанұлы бүгінде Қызылорда облы­сының Қармақшы ауданында тұрады. Ол 2013 жылы төрт дүркін Әлем біріншілігінің, Еуропа, Азия, Еуразия, Белорусь және Ресей чемпио­наттарында, Ф.Ушаков және М.Ломоносов атындағы халықаралық жарыс­тарда жеңімпаз атанып, бір емес, 11 алтын ме­даль­ды иемденді. Ал, үш жарым жыл бұрын Беларусь елінің Витебск қаласында гір триатлоны бойынша өткен екінші дүниежүзілік олимпиадада 16 келілік гір тасын 2 минут ішінде 78 рет жұлқа, 94 рет серпе көтеру арқылы үздік деп танылған бо­латын. Сол жарыс барысында "310 спар­тан­дықтар" жобасы бойынша Гиннес кітабына ену үшін 400-ге жуық спортшы жарты сағат бойы гір көтеру  жаттығуларын жасаған. Нәтижесінде қазақ­с­тандық спортшының есімі Гиннес рекордтар кітабына жазылды. Сонымен қатар, БҰҰ және ЮНЕСКО жанындағы Адам құқығы халықаралық федерациясы мен ғылыми институттары Еуропалық қауымдастығының және халықаралық аттестациялық Кеңесінің халықаралық "Қанатты арыстан" ордені табысталды.

Биыл қазақтың Халық жазушысы Қалтай Мұхамеджанов 90 жасқа толады. Сатира жанры­ның шебері атанған Қалтай ағамыздың "Құдағи келіпті", "Қуырдақ дайын" және басқа комеди­я­лық пьесаларын көрмеген қазақ жоқ шығар. Олар еліміздің барлық театрларында қойылды. Көп­шілік жазушының бұл шығармаларын жақсы қа­­­был­дады. Алайда, Қалтай ағамыздың дра­малық пьесаларының жолы ауыр болған секілді. Жа­зушының жұбайы Фатима Бекжанқызы жур­налист Қорғанбек Аманжолға берген сұхбатында бы­лай дейді: "Жалпы, Қалекеңнің қай пьесасы бол­­са да оңай өткен жоқ. Солақай сыншылар, тиіс­ті бақылаушы орындар ылғи да қоймай түр­тінектеп, ана-мына жерлерінен мін тауып отыр­маса ішкен астары бойларына тарамайтын..." дейді. Расында, "Біз періште емеспіз" пьесасы жазу­шының үстелінің тартпасында ұзақ жатып, бірнеше жылдан кейін қойылды. "Бөлтірік бөрік астында" пьесасы премьерасынан кейін қатты сынға алынғаны белгілі. "Қырағы" сыншылар: "Бұл кеңестік өмірге жабылған жала, жағылған күйе, мұндай кейіпкерлер, мұндай жастар шын өмірде жоқ" деп, Қалтай ағамызды жерден алып, жерге салды. Тек, Мұхтар Әуезов пьесаға араша түсіп, Қалтай ағамызды да, пьесасын да аман алып қалды. Бір жылдан кейін пьеса сахнаға әрең шықты.

"Жат елде" атты пьесасының тағдыры одан да ауыр болды. Бұл пьеса 1966 жылы жазылды. Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік уни­верситетінің аға оқытушысы, филология ғы­лым­­дарының кандидаты Қ.Әжиев "Қалтай Мұхамеджанов драматургиясындағы тартыс" атты мақаласында: "Драматург бұл шығармасын мемлекеттік тапсырыс бойынша шығарғаны бел­гілі. Бірақ ол тапсырыс талабына сәйкес сати­ра­лық комедия емес, саяси-әлеуметтік драма жаз­ған" дейді. Осы университеттің профессоры Қ.Құдайбергенов "Қайсар тұлға еді Қалағаң" ат­ты мақаласында әріптесін қолдайды. "Үкімет тара­пынан комедияға тапсырма алған автордың кенет драмаға ауысуының себебі неде? Ол сол тұста "Голос Америки", "Би-би-си", "Свободная Европа" радиостанцияларының "түймедейді түйедей еткен саяси соқырлығына қайтарылған нақ­ты жауабы еді" дейді Қазыбай Құдайбер­генов.

- Әріп таңдауда тарихта түрлі талас-тартыстар орын алған. Соның аражігін ажыратып айтып берсеңіз.

- Өткен ғасырға көз жүгіртіп, әріп тарихын зерде­­леген дұрыс. Қазақ халқын сауаттандыруды ең бірінші қолға алған Ыбырай Алтынсарин еді.

Ол Ильминскиймен бірігіп, кирилл алфавитін жаса­ған. Содан соң мектеп ашты. Бірақ, Ыбырай­дың ашқан мектептеріне қара қазақтың ұғым тү­сі­ніктері сай келмеді. "Орыстың алфавитімен оқы­­са шоқынып кетеміз" деп ойлаған қазақ елі Ыбырай ашқан мектептерге балаларын бер­ме­ген. Жалпы, Ыбырай ашқан мектептердің идея­сы дұрыс болғанмен, бүкіл қазақстандық си­пат ал­мады. Тек Торғай мен Қостанайдың төңі­ре­гінде екі жыл ғана жұмыс істеген. Екі жылдан соң оның бәрі орыс мектебіне айналып кеткен. Өйт­кені Ильминскийдің жоспары сондай бол­ған. Ол Қазақстанды отарлаудың алпыс жылдық жос­па­рын жасаған адам екен. Соның бір бағыты Ы.Ал­тынсарин секілді қазақ алыптарын жанына тар­тып алып, қазақты мәдени отарлауға күш салған.

Осы тарихты біле тұра сол заманда орыс, ла­тын және араб алфавитін ұсынушылар болған. Бі­рақ ол кезде араб графикасының сонау ерте­рек­те қолданылған нұсқасы ұсынылған. Ал, А.Байтұрсынов төте жазу нұсқасын ұсынды. Сон­да барлық адамдарды Байтұрсыновтың сөзі жең­ген. Өйткені оның дәлелдеулері мықты еді. Сол заманда латын әліпбиін ұсынса, халық тағы қа­ша­тын еді. Себебі «латынданып, еуропала­нып, шо­қы­нып кетеміз» деп ойлайтын қазақтар көп болатын. Сонда арабтың жазуы мұсылман­дыққа апаратын жол деп түсінеді. Сауатсыз қазақ бір жаңа сөз жазып, жерге тастай салса, көтеріп биік­ке қояды. Бұл құранның сөзі деп ойлаған­дықтан. Сонда ол қағазда не жазылғанын ұқпаса да, араб әрпі­нің суретін танып, оны құрметтейді. Араб гра­фикасына негізделген Ахмет Байтұрсы­новтың алфа­виті халықтық қолдау тапты. Себебі ел "балам әріп таныса, басыма құран оқиды" деп түсі­ніп, балаларын Ахметтің әрпімен жапа-тармағай оқытты. Ахметтің латын әрпін қолда­нуға қарсы шыққандағы басты себеп осы.