Жасы келген, самайын ақ шалған өзім қатарлы қарияларға таңым бар. Айналасындағы болып жатқан қолайсыз көріністер жайлы ылғи да әңгіме айтып, пікір білдірген боп жүреді. Бірақ, әңгімелері алқалы жиында емес, тек дастархан басында немесе екеуара, үшеуара пікірлескенде: «Бәрін құртты, тындырды!» деп толғатып жүрген наразылықтарын естіп те, көріп те жүрміз. Толғатқан адам ішіндегі шерді шығарып босануы керек емес пе? Бірақ босанбайды. Әрбір жеке адамның өмірінде қоғамның орны мен рөлі қаншалықты болса, адамдар да қауымдаса келе қоғамның қалыптасуына  ықпал ете алады деп ойлаймын. Олай айтатын себебім, қоғамда өмір сүре отырып, қоғамнан тыс болуың мүмкін емес. Бұл – адамзат жаратылғалы бергі келе жатқан қағида.

 Ортақ мәселеге келгенде топтасу – қиынның қиыны. Әсіресе, қоғамдағы түйткілді таразыға салып, халық пен биліктің арасынан дәнекер тауып, шырылдап жүретін журналистердің өз мәселесіне келгенде үнсіздік танытып, «мен салар да сен салар, атқа жемді кім салар» болатыны тілшілердің қайнаған ортасында жиі байқалады. Осы жайттан кейін бұқаралық ақпарат құралдарындағы кәсіби жағдайлар мінбелерден мәселе ретінде көтеріле бермейді. Шындыққа тура қарағанымызбен, байланыстың жоқтығынан аға буын мен кейінгі толқынның арасы алшақтап барады. Бұл басы ашық мәселенің бірі ғана.

Қазіргі кезде ресми мәліметтер бойынша бас бостандығынан айырылған экс-премьер-министрден бастап, ауыл әкіміне дейін ұзын саны 1126 экс-шенеуніктер түзету колониясында жазаларын өтеп жатыр. Жыл сайын сотты болған шенеуніктердің саны көбейіп бара жатқан сияқты. Халықаралық «Транспаренси Инернэйшл» ұйымы жүргізген зерттеулер нәтижесі бойынша Қазақстан сыбайлас жемқорлыққа бейімделген Гватамала, Мадагаскар секілді елдермен бірге 133 орында тұр. «Қазақстан Республикасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі 2011-2015 жылдарға арналған салалық бағдарламаға» сәйкес бұл рейтингте Қазақстан 2015 жылға қарай 90-орынға көтерілуге тиіс болатын. Өкінішке қарай, бұл мақсатқа жете алмадық. Сарапшылар түрлі себептерін айтып әлек.

Қазір бәрін нарыққа тірейтін заман орнады. Себебі экономика соған құрылады. Материалдық құндылық алға шыққан уақытта рухани қажеттілік екінші орынға ысырылып қала берді. Ақыл айтты демеңіздер, қазір көркем шығарманы іздеп оқитын, баспа жағалап, жаңа кітапты қолға қысып бара жатқан жандарды сирек көресің. Уақыттың тапшылығы шығар. Әйтесе де рухани байлықтан қол үзіп бара жатқанымызды байқаймай барамыз. Бұл сауалдың тарқатар түйіні көп. Неге десеңіздер, айтайық. Бүгінде қазақ жазушыларының «наны» жүрмей тұр. Сиясы кеппей, сөрелерде сан мың данамен сайрап тұрған жаңа кітаптардың өтімділігі аз. Амал нешік, жазушылардың қарымын нарық бағалауда. Бұрындары, Жазушылар одағы қаламгерлер кітаптарының шығуына септесіп, тіпті таралымына көмектесетін. Қазір мұндай көмек келмеске кетті деуге болатындай. Тек мемлекеттік тапсырыс негізінде шығатын бірлі-жарым кітаптың нарыққа шығуына мүмкіндігі бар. Шығармашылық саудаға салынған уақытта қаламгерлерге заманауи маркетингтік тәсілдерді меңгеру талабы көлденең тұр. Авторды титықтатып бітетіні осы. Қаламы төселген, айтар ойы ашық азаматтардың бір кітапты шығару жолында жанкешті еңбек ететіні, талай есіктің табанын тоздырып, мекеме жағалап жүргендерін жиі көз шалады. Мұның себебін елімізде әдеби агенттердің жоқтығымен байланыстыруға болады. Қазақ қаламгерлері өз өнімін әлемдік экспортқа шығаруы тиіс. Бірақ әдеби байланыстың жоқтығынан, қаламгерлер қазынадан қағылып жатыр. Әдебиеттегі өзекті мәселеге бізде үңіліп көргенді жөн көрдік. Елдегі кітап бизнесі, маркетинг-менеджмендтік әдіс-тәсілдерді жүргізіп отырған ұйымдардың әлеуетін білмекке ұмтылдық.

1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі басталған кезде Мұстафа Шоқай Ресей Мемлекеттік Думадағы мұсылман фракция жанындағы бюроға мүше болып, онда хатшылық қызмет атқарып жүрген еді. Сол күндері Түркістан өлкесінде болып жатқан төтенше оқиғаға байланысты патша жарлығын жүзеге асырудың заңдылығы мен мүмкіндігі және зардаптары туралы мәселе Мемлекет Думасының отырысында бірнеше рет қаралып, талқыланды. Ақырында көтерілістің себеп-салдарын тексеруге депутаттардан құралған арнайы комиссия құрылып, құрамына А.Ф.Керенский, К.М.Тевкелеев, аудармашы ретінде Мұстафа Шоқай және басқалары кірді. Олар Ташкентке, Самарқандқа, Андижанға және басқа қалаларға барып, халық көтерілісіне байланысты материалдар жинайды. Кейін А.Ф.Керенский Мемлекеттік Думаның мінбелерінен Түркістан өлкесінде болып жатқан оқиғаларды «орыс тарихының масқара беттері» деп сипаттады. Сөйтіп, патшалық Ресейге қарсы ой-пікірлер мен қозғалыстарды қолдап, бүкіл түріктілдес халықтарының арасында ерекше құрметке бөленеді.