Өмірге қалаулы және дені сау бала келуі үшін әрбір әйел өзінің ұрпақ жалғастыруға қабілетті денсаулығын қалай сақтау керек екендігін білуі керек. Ұрпақ жалғастыруға қабілетті денсаулық - бұл өмірдің барлық кезеңінде ұрпақ жалғастыруға қабілетті жүйке ауруларының болмаған кезіндегі толық физикалық, ақыл-ой және әлеует жағдайы. Сондықтан өмірге сәби әкелу отбасын жоспарлаудан және отбасын құрудан тұрады. Отбасын жоспарлау - қалаулы балалардың ғана тууын білдіретін әйел өміріндегі маңызды кезең. Ал, отбасын құру әдісі - отбасылық жұптарға алдын ала жоспарлау арқылы көп қиындықтардың алдын алады, мысалы, жүктілікті жоспарлау, бала күтімі, қажетсіз жүктілікті, бала көтеру уақытының арақашықтығын жоспарлау, ата-ананың жасына байланысты бала көтеру т.б.

Ұрпақ өрбіту жасындағы әйелдердің денсаулығы салыстырмалы түрде жақсы деуге болады. Босануға келген әйелдердің көп бөлігінде қаназдық (анемия) бар. Бұл әйел организміндегі қоректендіргіш, соның ішінде оттегіні тасымалдаушы қызыл түйіршіктің жетіспеушілігінен туындайды. Жүкті әйелдегі қаназдық ең алдымен құрсақтағы ұрыққа зардабын тигізеді. Сол себептен жаңа туылған нәрестеде, мүмкін әрбір екіншісі, немесе үшіншісінде перинаталды энцефалопатия анықталып жатады. Бұған басты себеп - анасындағы қаназдық.

Болашақ ананың жақсы тамақтануы маңызды. Ұрықтың даму барысына әсер ететіндіктен, витаминдер қажет мөлшерден аз болмауы керек. Сондықтан күнделікті тамақтануда көкөніс, жеміс-жидек шырындары болуы қажет. Жүкті әйелдің ағзасына қажетті ақуыз, майлар мен көмірсулардан басқа минералды заттар мен дәрумендер керек. Басты қағида - күнделікті тамағын неғұрлым түрлендіру, ас қабылдау режимін бұлжытпай сақтау, тамақты шақтап ішу, жайлы ас қорытуға арналған жағдай тудыру. Егер тамақтану режимін сақтап, пайдалы азықтарды шақтап жесе, жүктілік те табиғат заңдылықтарына сәйкес өтеді.

     Өткен жылғы "Әлімсақ" журналының соңғы номерлерінің бірінде (№11 (104), 2017 жыл, қараша) оқырмандар көңілінен шыққан "Тарихтан тағылым алдық па?" деген сауалға жауап берген қос бірдей тарихшы ға-лымның мақалаларын оқып, ой бөліскенді жөн көрдік.

Белгілі тарихшы Дастан Сәтбай мақаласында отандық тарихшыларды сынға алады. Расында, соңғы кезде біреудің идеясын, ой-пікірлерін иемде-ніп, монография, деректі кітап, мақалалар жазып, жеңіл абыройға ие болып жүрген тарихшылар бар. Қызмет жағалап, мансап қуған ғалымсымақтар да жетерлік. Олар өткен тарихтан гөрі Қазақстанның "жаңа" тарихын зерттеп, жазғанды ұнатады. Өйткені, бұл бүгінде тиімді тақырыпқа айналып отыр.

Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің "Шоқайтану" ғылыми-зерттеу орталығында 12 томдық Мұстафа Шоқайдың шығармаларының толық жинағы бар. Бұл жинаққа ұлы күрескердің негізі-нен түпнұсқа еңбектері енген. Олар бірнеше тілде және графикада жазылған. Бұрын-соңды аударылып, ғылыми айналымға енбеген, тың деректер. Алайда, тарихшылар қайраткердің бұл еңбектерін зерттеуге асықпайды. Тіпті, ықылас та білдірмейді. Себебі, қазіргі тілмен айтқанда, бұл тақырып оларға ешқандай "дивиденд" алып келмейді, яғни үлес пайда жоқ.

Бәрі де көз алдымда. Асыға күтіп, қызыға бас қоятын "Қазақстан пионері" газетіне үңіле бергенім сол еді, "Бозторғай" деген әңгіменің астында тұрған Сайлаубай Жұбатыров деген таныс есімді көзім шалуы сол екен, орнымнан қалай атып тұрғанымды білмеймін, үлкен бөлмеде ұйқыны соғып жатқан ағамның қасына құстай ұшып жетіп бардым.

- Сайлау, Сайлау! Тұр дейім, тұр! "Бозторғай" деймін, "Бозторғай"!- деп, жұлқылап оятып жатыр­мын. Аузыма басқа сөз түспейді. Қуаныш па, таң­дану ма, бір сезім кернеп барады. Ән­ше­йінде бұлай жұлмаламақ түгілі, батып сөз де айта бермейміз.

- Не? Не дейсің?

Көзін зорға ашып, әлі түк түсінбей жатыр. Мен болсам қолымдағы газетті көзіне кіргізіп алардай желпілдетем келіп бетіне. Сосын барып газетті қолына алып, ашып көріп, "Өй, Бозторғай емес, Бозайғыр ғой" деді. Сонда барып әңгіменің аты "Бозайғыр" екенін көрдім. Бұл ағамның менің газет бетінен көрген алғашқы туындысы еді. Сөйтсем, одан бұрын да аудандық газетке бір өлеңі жария­ланған екен. Бірақ мен ол кезде әріп танымаймын да. Сол-сол-ақ екен, поштабай үйімізге күнде хат әкелетін болды. Қазақстанның мен естіп білмеген түпкір-түпкірінен хаттар толассыз ағылып жатты. Мектеп оқушылары, қыздар хаттарды суреттерімен қоса жолдайтын, күніне он жеті хатты санап алған кезіміз болды. Осы арада жарықтық әкем екеуміздің бір ұрлы­ғымызды айта кетейін. Жалпы біреуге келген хатты ашып оқуға болмайды, әрине. Деген­мен, мынадай хаттар қызықтырмай қоя ма? Онда да әкемнің бастамасымен болған жағдай.

  Cайлаубай Жұбатырұлы - 1970-жылдары қазақ әдебиетіне үлкен серпіліс әкелген жазушылардың бірі. Студент кезінде жарқ етіп, 22 жасында "Алыстағы аралдар" по­весін жазып, шығарманың жүлдегер атануы С.Жұбатыров­тың шығар­машылық өміріне жол нұсқады, шабыт берді. Көркем дүниелермен қатар публицисти­калық шығар­ма­лары республикалық баспасөз бет­терінде жарық көріп тұрды. Ол жа­затын тақырыпқа байыппен қарап, салмақты ой айтуды дұрыс көретін. Содан болар, әрбір жазған дүниесі оқырманды бей-жай қалдырмайтын. Сол салмақ­тылық, сол ойлылық кө­сем­сөз­ден көркемдікке ауысуына әкелді.

Жазушының қаламынан шыққан "Отты өткел", "Бумеранг" повестері оқырманын баурап алса, бір­неше әңгіме-новеллалары "Жасыл сағым", "Алыс­тағы аралдар", "Зеленый мираж" (орыс тілінде)  жинақтарда жа­рық көріп, кітап­сүйер қауымның көзайымына айнал­ды. "Алақандағы ұя" әңгімесі әлемнің бес тілінде жа­рия­ланды.

Сайлаубай - "Қазақфильм" түсірген толық мет­раж­ды "Бумеранг" көркем фильмінің, Қазақ телеви­де­ниесі түсірген "Күзгі жол" көркем телефильмінің авторы. Елуге тарта көркем фильм­ді аударған. Соң­ғы жылдары Сырда тұсауын кескен "Абыржы" три­логиясы жазу­шының ішкі шерін ақтарған толғақты шығармасы.

    Асылы, кең-байтақ қазақ жерінің әрбір атырабы, әрбір ауылы киелі болады. Сонау жетпісінші жылдары Қаратерең ауылынан жиырмадан астам ұшқыштар қанат қақса, Сырдың бергі бетіндегі Бөген елді мекенінен ауыз толтырып айтарлықтай 25-ке жуық қаламгер шыққанын айтсақ та жеткілікті болар. Қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі, қайсар қаламгер Зейнолла Шүкіровтің ізін баса, осы ауылдың іргесіндегі "Қамау" атты кішкентай елді мекенде туып-өскен Сайлаубай ағамыз әдебиет көгіне ерте көтерілді. Біздің әдебиет ауылына араласуымызға, атсалысуымызға, мерзімді бәйгелерде жүлдегер атануымызға, танымал болуымызға үлес қосқан осы мектептің Жалғас Құрманов, Байбазар Жұмахметов, Тастыбай Әбдиев тәрізді ұстаздарының берік негіз қалағанын айта кеткенім жөн болар.

Біз 6-7 сыныпта оқып жүрген жылдары Сайлаубай ағамыз осы мектептің аға пионер вожатыйы болатын. Осынау ұзын бойлы, келбетті ағамыздың мектептегі "Балауса" атты қабырға газетінен әр түрлі тақырыптағы өлеңдерін қызыға оқып, Қуаныш Жиенбаев екеуміз оған үлкен таңданыспен қарайтынбыз. Тіпті, кейде теңізге тиіп тұрған бәкене тамына іздеп барып, Сәкеңмен біраз сөйлесіп, ақыл-кеңесін тыңдайтынбыз. Әкесі Жұбатыр ақ­сақал - біртоға кісі. Әдебиетпен, саясатпен шаруасы жоқ, ауылдың момақан қариясы болатын. Ағасы Ботабай біраз жыл Алматы қаласында тұрып, бұл кездері ауылда дәрігер болып қызмет атқарып жүрген. Бір бар­ға­нымызда, Сәкең төргі бөлмеде "Жұлдыз" журналын ақтарып, белгілі жазушы Рамазан Тоқтаровтың проза туралы көлемді мақаласын оқып отыр екен. Есіктен енген Қуаныш екеумізге бізге ол кездері тосындау, бей­таныстау ұғым болса да, әдебиеттің реалистік бағыты туралы біраз пәлсапа соққаны әлі күнге есімде. Сонда біз ағамыздың үлкен әдебиетке үлкен дайындықпен әзірленіп жатқанын білгендей болдық. Көп кешікпей Сәкеңнің 18 жасында республикалық "Қазақстан пионері" (қазіргі "Ұлан") газетінің екі санында "Бо­зайғыр" атты тырнақалды көлемді әңгімесі жарияланды. Әрине, әлгі әңгіменің кейіп­керлері дәл қазір менің есімде жоқ. Өзімше осы мектептің мұғалімі, Ұлы Отан соғысының ардагері, ауыл-аймаққа атбегілігімен әбден танымал Әлимұрат Нұрекешов әлгі әңгіменің басты кейіпкері шығар деп жорамалдаймын. Әйтеуір, бұл әңгімесі жарияланған соң көп кешікпей Сәкең Алматыға оқуға аттанды. Университеттің ІІ курсында оқып жүрген жылдары ағамыздың "Алыстағы аралдар" атты тұңғыш повесі Қазақстан комсомолы Орталық комитеті мен "Жалын" баспасының біріккен жабық бәйгесінде жүлделі ІІ орынға ие болғанын мерзімді басылымдардан оқып, ауылда жүрген біздер мәз-мейрам болғанбыз. Тап осы повесі жөнінде қазақ әдебиетінің көрнекті өкілдері Шерхан Мұртаза, Фариза Оңғарсынова, Төлен Әбдіковтер бірауыздан "Жыл келгендей жаңалық" десті. Іле-шала жазылған "Жасыл сағым", "Отты өткел", "Тамұқ төріндегі қазына", "Бумеранг" атты кітаптары республикалық баспалардан бірінен соң бірі жарық көріп, жасөспірімдер түгілі, үлкен­дердің игілігіне айналғанын жақсы білеміз. Бірқатар повестерінің желісімен "Қазақфильм" киностудиясы онға жуық көркем фильмдер түсірді. Сәкеңнің "Ән салатын аралдар" атты көркем фильмі сексенінші жылдары Бүкілодақтық телевидение арқылы көрсе­тілгені көпшіліктің есінде болар.